Foutloos leren bij dementie: hoe leer je oude vaardigheden opnieuw aan?

Wat is Foutloos leren bij Dementie?

Hoewel het geheugen wordt aangetast en ook het vermogen tot leren vermindert, behouden mensen met dementie een zekere mate van lerend vermogen, waardoor ze zowel oude vaardigheden kunnen herleren als nieuwe kunnen aanleren, zoals het gebruik van technologie. Dit vraagt om een persoonsgerichte aanpak waarbij een positieve sfeer en aansluiting bij persoonlijke wensen en behoeften essentieel zijn. Er zijn drie belangrijke leervormen: operant leren, emotieleren en associatieleren.

Foutloos leren is een leerprincipe dat vooral wordt toegepast in de zorg en het onderwijs voor mensen met cognitieve beperkingen, zoals dementie. Het doel is om fouten tijdens het leerproces zoveel mogelijk te voorkomen, zodat positieve leerervaringen, zelfvertrouwen en herinneringen worden opgebouwd.

Waarom is het voor ouderen met dementie zo belangrijk te blijven leren?

Voor mensen met dementie is het belangrijk om te blijven leren omdat het hen helpt hun cognitieve vaardigheden te behouden en te verbeteren. Door actief te blijven met leeractiviteiten, kunnen ze vaardigheden die ze zijn verleerd opnieuw aanleren en zelfs nieuwe vaardigheden ontwikkelen. Dit kan hun zelfvertrouwen en zelfstandigheid vergroten. Bovendien hebben leeractiviteiten vaak een positief effect op hun geestelijke gezondheid, verminderen ze gevoelens van frustratie en angst, en verbeteren ze hun algehele welzijn en kwaliteit van leven​.

Welke 3 vormen van leren zijn voor mensen met dementie?

1. Operant leren: gebaseerd op het principe van beloning en straf. Positief gedrag wordt beloond, waardoor het vaker voorkomt, terwijl negatief gedrag wordt ontmoedigd door het uitblijven van beloningen of door correcties. Dit type leren komt vaak voor in het dagelijks leven en helpt mensen met dementie om bijvoorbeeld nieuwe vaardigheden te leren, zoals het gebruik van een iPad om foto's te maken.
2. Emotieleren: draait om het koppelen van emoties aan gebeurtenissen of handelingen. Gebeurtenissen die met sterke emoties gepaard gaan, worden beter onthouden. Door bijvoorbeeld positieve emoties te verbinden aan het gebruik van een hulpmiddel, zoals een rollator, kunnen mensen met dementie deze handelingen beter onthouden en uitvoeren.
3. Associatieleren: ook wel klassiek conditioneren genoemd, maakt gebruik van het koppelen van nieuwe situaties aan bekende positieve associaties. Dit kan door het gebruik van alle zintuigen, zoals geuren, geluiden of beelden die goede herinneringen oproepen. Door deze positieve associaties in nieuwe leerprocessen te integreren, kunnen mensen met dementie nieuwe vaardigheden en gedragingen beter oppakken.

Wat is foutloos in Foutloos leren bij dementie en waarom is dat belangrijk?

Het "foutloos" in Foutloos leren verwijst betekent dat fouten tijdens het leerproces worden vermeden. Dit wordt bereikt door duidelijke en stapsgewijze instructies te geven, zodat de oudere direct de juiste handeling uitvoert zonder eerst fouten te maken. Dit helpt bij het behouden van zelfvertrouwen en vermindert frustratie, wat vooral belangrijk is voor mensen met dementie. Door fouten te vermijden, kunnen nieuwe vaardigheden efficiënter en effectiever worden aangeleerd.

Wat zijn de principes van de methode Foutloos leren bij Dementie?

Foutloos leren kan effectief bijdragen aan het behouden en ontwikkelen van vaardigheden bij mensen met cognitieve beperkingen. Het helpt hen om zelfvertrouwen op te bouwen en vermindert frustratie en verwarring tijdens het leerproces. De belangrijkste principes van de Foutloos leren-methode zijn:

1. Stapsgewijze Instructies:

   • Breek de taak op in kleine, beheersbare stappen.
   • Geef duidelijke en eenvoudige instructies voor elke stap.

2. Directe Feedback:

   • Geef onmiddellijk feedback om fouten te corrigeren voordat ze worden ingesleten.
   • Positieve bekrachtiging voor correct gedrag.

3. Herhaling:

   • Herhaal de taak regelmatig om de nieuwe vaardigheden te versterken.
   • Gebruik consistente herhaling om het geheugen te ondersteunen.

4. Visuele en Verbale Hints:

   • Gebruik visuele en verbale aanwijzingen om de persoon te begeleiden.
   • Verwijder geleidelijk de aanwijzingen naarmate de persoon de taak onder de knie krijgt.

5. Beperking van Verkeerde Antwoorden:

   • Zorg ervoor dat er weinig tot geen gelegenheid is voor de persoon om fouten te maken.
   • Bied hulp en ondersteuning om fouten te vermijden.

6. Consistentie:

   • Zorg voor een consistente omgeving en aanpak tijdens het leerproces.
   • Gebruik dezelfde terminologie en methoden om verwarring te voorkomen.

7. Aanpassing aan Individuele Behoeften:

   • Pas de leeromgeving en -methoden aan de specifieke behoeften en capaciteiten van de persoon aan.
   • Houd rekening met het tempo en het leervermogen van de persoon.

Vragen over Foutloos leren bij dementie:

Kunnen mensen met dementie nog leren? Ja, mensen met dementie kunnen nog steeds leren, hoewel dit proces uitdagender is vanwege geheugenproblemen. Technieken zoals foutloos leren kunnen hen helpen om nieuwe vaardigheden aan te leren of verloren vaardigheden terug te winnen.

Wat is de Foutloos leren techniek? Foutloos leren is een gestructureerde leermethode die voorkomt dat fouten worden gemaakt tijdens het leerproces. Dit wordt bereikt door het geven van duidelijke, stapsgewijze instructies en het creëren van een positieve leeromgeving.

Is de foutloos leren methode effectief? Ja, foutloos leren is effectief gebleken in het verbeteren van dagelijkse vaardigheden bij mensen met dementie. Het verhoogt hun zelfstandigheid, zelfvertrouwen en vermindert de afhankelijkheid van zorg

Meer informatie over foutloos leren

• Dementie.be (pdf): Foutloos leren bij dementie erkend als ‘effectief volgens eerste aanwijzingen’
• ZorgVoorBeter.nl: Lerend vermogen bij dementie
• OpnieuwGeleerdOudGedaan.nl: boek over het lerend vermogen van mensen met dementie
• Dementie.nl: Met dementie kun je nog steeds leren