Muziek raakt delen van de hersenen die anders onbereikbaar blijven.
"Het is niet ongewoon dat mensen met de ziekte van Alzheimer of andere vormen van dementie muziek en liedjes blijven herinneren, zelfs wanneer ze veel andere namen of woorden kunnen vergeten en anderszins significante cognitieve tekortkomingen hebben," zegt Dr. Kaiser. "Er zijn veel mogelijke redenen hiervoor—sommige hiervan zijn duidelijk aangetoond in onderzoek en praktijk en andere beginnen we pas te begrijpen—waaronder het feit dat muziek in kan spelen op vele verschillende regio's, paden en processen in onze hersenen."
Muziek heeft een diepgaande invloed op mensen met dementie. Het stimuleert de hersenen, roept herinneringen op en biedt comfort, zelfs als cognitieve functies afnemen. Deze pagina verkent hoe muziek positieve reacties kan opwekken bij dementerende ouderen, biedt inzicht in de neurologische impact en geeft praktische tips voor het gebruik van muziektherapie om de levenskwaliteit van deze individuen te verbeteren.
Hersenveranderingen en persoonlijkheidsveranderingen bij dementie
Dementie wordt gekenmerkt door progressieve hersenveranderingen die niet alleen het geheugen en cognitieve functies aantasten, maar ook diepgaande invloed hebben op de persoonlijkheid van de getroffenen. Naarmate de ziekte vordert, verliezen neurale verbindingen hun kracht en functionaliteit, wat leidt tot moeite met het uitvoeren van dagelijkse activiteiten en verlies van zelfkennis en welbevinden. Mensen met dementie kunnen gaandeweg de essentie van wie ze waren kwijtraken, wat zich manifesteert in gewijzigd gedrag en veranderde emotionele reacties. Dit kan resulteren in een gevoel van verlies en verwarring, niet alleen voor de persoon zelf maar ook voor hun naasten. Door deze transformatie lijkt het alsof zij 'zichzelf kwijtraken', wat het psychologische en emotionele welzijn sterk beïnvloedt. Muziek en muziektherapie is in staat een brug te slaan naar verloren gewaande herinneringen en een gevoel van identiteit en comfort bieden, door een vertrouwde en stimulerende omgeving te creëren die de hersenen activeert en persoonlijke connecties versterkt.
TIP: luister naar de reclamevrije radiostations van Music4Dementia, met muziek uit een tijdvak, zoals de Fifties of Sixties
Hoe stimuleert muziek de cognitieve functies?
Het blijkt dat ouderen met dementie vaak tot in zeer late stadia van dementie blijven reageren op muziek. Terwijl taalvaardigheden afnemen naarmate de ziekte vordert, blijven sommige muzikale vaardigheden bewaard, zoals het vermogen om een eerder geleerd muziekstuk of een muziekinstrument te spelen. Actief luisteren naar muziek of het bespelen van een instrument kan de hersenactiviteit stimuleren. Dit kan bijdragen aan het behoud van cognitieve functies door het aanmoedigen van herinneringen en het bevorderen van taalvaardigheden, zelfs bij vergevorderde stadia van dementie.
Muziek heeft een diepgaande invloed op mensen met dementie. Het stimuleert de hersenen, roept herinneringen op en biedt comfort, zelfs als cognitieve functies afnemen. Deze pagina verkent hoe muziek positieve reacties kan opwekken bij dementerende ouderen, biedt inzicht in de neurologische impact en geeft praktische tips voor het gebruik van muziektherapie om de levenskwaliteit van deze individuen te verbeteren.
"Als mensen in zichzelf getrokken zijn dan kan je ze er met een spel of muziek of met bewegen eruit halen. Dan zie je ze gewoon opknappen."
Positieve invloed van muziek op mensen met dementie
Muziek luisteren en muziek maken heeft diverse gunstige effecten op mensen met dementie, variërend van het ophalen van herinneringen tot het verbeteren van emotioneel welbevinden en het verstevigen van de persoonlijke identiteit.
- Herinneringen ophalen: Muziek kan dienen als een krachtige sleutel tot lang vergeten herinneringen. Oude liedjes en melodieën kunnen specifieke herinneringen en ervaringen triggeren, waardoor mensen met dementie momenten uit hun verleden opnieuw kunnen beleven. Dit proces kan niet alleen plezierig zijn, maar ook helpen om hun levensverhaal te bewaren en te delen met anderen.
- Emotioneel welbevinden: Muziek kan diepe emotionele reacties uitlokken en daarmee het welzijn van mensen met dementie significant verbeteren. Het luisteren naar muziek kan ontspannend werken, angst verminderen en zelfs momenten van vreugde en rust brengen. Dit draagt bij aan een algemeen gevoel van geluk en tevredenheid.
- Identiteit en zelfexpressie: Muziek biedt mensen met dementie een manier om zich uit te drukken en contact te maken met anderen, zelfs als hun verbale communicatievaardigheden zijn afgenomen. Dit helpt hen hun gevoel van identiteit en zelfwaarde te behouden.
- Comfort en veiligheid: Vertrouwde melodieën kunnen een gevoel van veiligheid en comfort bieden. In onbekende of stressvolle situaties kan het afspelen van bekende muziek helpen om angst te verminderen en een kalmerende invloed te hebben.
- Cognitieve stimulatie: Muziek stimuleert de hersenen op verschillende niveaus. Het activeert diverse hersengebieden die betrokken zijn bij aandacht, perceptie en geheugenvorming. Dit kan helpen om de cognitieve functies te behouden en de communicatie tussen verschillende delen van de hersenen te verbeteren.
Vijf tips voor het gebruik van muziek in de dagbesteding of zorginstelling
- Dagelijks vaste muziekmomenten: plan vaste momenten om naar muziek te luisteren, bijvoorbeeld tijdens de ochtengymnastiek of na de lunch. Kies muziek die bekend is bij de meeste bewoners, zoals hits uit hun jeugd
- Introduceer dagelijkse zangsessies: dagelijks zingen is goed voor iedereen, maar met name voor mensen met dementie. Kies liedjes uit hun jeugd die makkelijk en bekend zijn. Pas op met religieuze liedjes als er mensen met verschillende achtergronden aanwezig zijn.
- Maak samen muziek: Interactieve muziekactiviteiten stimuleren en zorgen voor veel plezier. Zorg voor eenvoudige te bespelen muziekinstrumenten die geschikt zijn voor ouderen zoals deze triangel, trommelset of xylofoon.
- Maak persoonlijke afspeellijsten voor de bewoners: maak samen met familieleden persoonlijke afspeellijsten voor bewoners, gebaseerd op hun favoriete muziek door de jaren heen. Dit is muziek die bij hen positieve emoties oproept. Gebruik deze afspeellijsten tijdens individuele luistersessies met koptelefoons, wat bijzonder nuttig kan zijn voor bewoners die zich gemakkelijk overweldigd voelen door sociale situaties.
- Biedt muziektherapie: biedt 1 of 2 keer per week muziektherapie onder professionele begeleiding. Muziektherapie biedt veel voordelen voor mensen met dementie, zie ons artikel "Muziek en muziektherapie voor ouderen en mensen met dementie"
- Speel spelletjes met muziek of liedjes: spelletjes zoals MuziekBingo of Vragenderwijs zorgen ervoor dat op een speelse wijze muziek een onderdeel vormt van de gezamenlijke activiteit. Met name de vragen over liedjes bij Vragenderwijs roepen altijd veel herkenning op en zorgen voor enthousiaste interactie aan tafel.
- Gebruik muziek als hulp bij overgangen: speel rustige muziek af tijdens overgangsmomenten, zoals het verplaatsen van de ene naar de andere activiteit of ruimte. Dit kan helpen om angst te verminderen en een kalme sfeer te scheppen. Kies voor persoonlijke afspeellijsten (zie boven) of instrumentale of zachte muziek.
Op SpelPlus vindt u een breed scala aan muziekinstrumenten en activiteiten die speciaal zijn ontworpen voor ouderen in verpleeghuizen en mensen met dementie, om hen te ondersteunen in hun emotionele welzijn en cognitieve functies. Voorbeelden zijn de mooie tamboerijn met castagnetten, een mega drum waarop iedereen heerlijk los kan gaan, de meer subtiele dondina met klokjes die elke speler plezier geeft, of de Boomwhackers pentatonic slagtubes.
