Dementie kaartensets die informeren, verbinden en inspireren
Te midden van de eerste coronagolf, besloten Marieke Dooremalen en Saskia Danen hun witte jassen weer aan te trekken om bij te springen in het verpleeghuis. Wat ze daar aantroffen, was een crisis die niet alleen de bewoners met dementie trof, maar ook het overbelaste personeel. Ze merkten dat de kennis over dementie vaak verouderd was en dat waardevolle ervaringen en inzichten niet werden gedeeld tussen collega's en families. Gedreven door de wens om hier verandering in te brengen, stelden Marieke en Saskia zichzelf ten doel om professionals te laten inzien hoeveel kennis en ervaring ze al in huis hebben en het delen van deze kennis te faciliteren zonder zware theoretische scholing of grote tijdsinvesteringen.
Dit leidde tot de creatie van het Dementie Stellingen Spel, een kaartenset die gesprekken over dementie op gang brengt tussen verschillende professionals op de werkvloer. Het Dementie Stellingen Spel bestaat uit een set van 52 kaarten, verdeeld in 10 thema’s. Ieder kaart heeft een stelling aan de ene kant en het antwoord met een korte toelichting op de achterzijde. Zo kun je met behulp van het Dementie Stellingen Spel samen met collega’s op een leuke en makkelijke manier ervaringen uitwisselen over dementie en leren en discussiëren.
De positieve feedback op het Dementie Stellingen Spel was overweldigend. Teams van zorgprofessionals, gemeenten, opleidingsinstituten en ontmoetingscentra meldden hoe de kaartenset leidde tot diepgaande en waardevolle gesprekken. Dit succes inspireerde Marieke en Saskia om een stap verder te gaan.
Ze ontwikkelden de kaartenset "Dementie Goed Uitgelegd", speciaal ontworpen om op een laagdrempelige manier in gesprek te gaan mét mensen met dementie en hun naasten. De kaartenset helpt bij het beantwoorden van vragen, het delen van ervaringen en het bieden van steun in een vaak verwarrende en uitdagende tijd.
Met deze kaartensets hopen Marieke en Saskia een positieve impact te maken op de manier waarop we over dementie praten en ermee omgaan. Door het delen van verhalen en ervaringen kunnen we samen zorgen voor meer begrip, empathie en ondersteuning voor iedereen die met dementie te maken heeft. Zie ook de website van de Dementie Academie voor meer werk van Saskia en DoorMiddelVan voor Marieke.
BeweegBingo: "Ouderen komen op een ongedwongen manier in beweging"
Mieke Regelink is het creatieve brein achter de Beweegbingo. Vanuit haar rol als Buurtsportcoach bij Amstelveen Sport ontstond het idee voor een spel waarbij ouderen geactiveerd worden om te bewegen. Samen met SpelPlus werd dit jaar een nieuwe versie van het spel ontwikkeld.
“De Beweegbingo is een spel dat niet hangt aan een georganiseerde activiteit: iedereen kan dit uit de doos pakken en met ouderen gaan spelen. Het spel is dan een extra beweegmoment in het leven van een oudere: het stimuleert onder andere de kracht in de benen, armen en schouders.
De beweegoefeningen maken deze bingo-variant aantrekkelijk. Een deelnemer zei ooit tegen mij: ‘Zie je wel, als ik bíngo moet gaan spelen ben ik pas echt oud’. Die negatieve associatie is al snel verdwenen als deelnemers merken hoe leuk het is. De hoofdprijs? Dat is bij mij steevast deelname aan de Olympische Spelen. Zo houd ik het grappig en luchtig.
Ouderen komen op een ongedwongen manier toch even in beweging en daar gaat het mij om.
Na het openen van de doos kun je direct aan de slag: alles is aanwezig om het zo makkelijk mogelijk te maken. Maar je kunt ook nog veel meer creatieve ideeën bedenken met de bingokaarten. Zo geef ik ze ook weleens mee als huiswerk: de oudere moet dan elke dag een paar oefeningen doen en afstrepen. Ik zit nog vol ideeën voor volgende spellen... wie weet kan ik die ooit nog produceren.”
Update: bekijk ook de nieuwe set navulkaarten voor BeweegBingo
Bi-Ba-Butze: "Een spel ontwikkelen begint altijd bij een idee."
Duurzaam houten speelgoed, dat is waar het Duitse bedrijf Holz Bi-Ba-Butze voor staat. Eigenaar Kristian Frinken is trots op het feit dat zijn spellen, met recht echt vakmanschap, op blijven vallen tussen alle gedigitaliseerde materialen.
“Onze spellen moeten aan hoge kwaliteitseisen voldoen. Dat betekent dat ze duurzaam zijn en een robuuste uitstraling hebben. Ze moeten stuk voor stuk visueel aantrekkelijk, maar vooral boeiend zijn voor de doelgroep. Een spel is echt geslaagd als het keer op keer uitdagend en interessant blijft om te spelen.
Een spel ontwikkelen begint altijd bij een idee.Vanuit daar bouwen we een prototype dat getest en gespeeld wordt door verschillende leeftijdsgroepen. Zo vallen er dingen op die we kunnen verbeteren totdat het spel helemaal aan de eisen voldoet. Dan volgt een proces om het spel zo te produceren dat het er mooi uitziet én functioneel is. Uiteindelijk komt alles samen in een mooi ontwerp.
Het is voor ons belangrijk om ons te onderscheiden van de massa. Dat doen we door hoogwaardige producten te maken, die niet te vervangen zijn door digitale spellen. Onze spellen vragen om fysieke inspanning, oefening van de motoriek, inzet van zintuigen en ook de coördinatie wordt getest. In groepsverband wordt ook samenwerken geoefend. Het spel Weg met de 6! is het perfecte voorbeeld: het combineert het trainen van fijne motoriek met plezier en is leuk voor mensen van alle leeftijden."
Petra Barneveld: "Mijn vader zegt tijdens het spelen: ‘het valt me mee wat ik nog weet’."
De spellen van Petra Barneveld bestaan al ontzettend lang. In 1998 was ze activiteitenbegeleider bij ouderen met geheugenproblematiek en zag dat er iets miste: spellen speciaal ontwikkeld voor die doelgroep. Ze had toentertijd nooit verwacht het spel nu als mantelzorger regelmatig met haar vader te spelen.
“Er was haast geen spelmateriaal voor de doelgroep waarmee ik werkte. En zeker niet voor mannen. Ik heb een achtergrond in de vormgeving en illustratie, dus ging ik zelf aan de slag. Ik produceerde prototypes voor twaalf spellen gericht op mannen en ging ermee naar beurzen. De reacties waren zo enthousiast dat ik de spellen op de markt bracht."
"Juist mannen zijn vaak moeilijker te motiveren voor activiteiten. Daarom zitten in de spellen onderwerpen verwerkt die vooral die doelgroep aanspreken. Ik vind het belangrijk dat mijn spellen duidelijk lees- baar en overzichtelijk zijn. Ze moeten een volwassen karakter hebben en aansluiten bij de interesses van ouderen, en mogen dus zeker niet te kinderachtig zijn. De spellen zijn op verschillende niveaus speelbaar zodat iedereen in een groep mee kan doen, ongeacht de achtergrond of het niveau. En ja, ook vrouwen vinden het erg leuk!"
"Een potje spelen laat ouderen zien wat ze nog wél kunnen en weten. Zo worden ze minder geconfronteerd met de dingen die ze niet meer weten. Vorig jaar heeft Mannenvragen een flinke update gekregen, zo sluit het weer perfect aan bij de tijdsgeest en is er altijd een actueel haakje."
Wilco de Schouwer: Bureau Edubooks, de bedenker van Vragenderwijs
Spelbedenker én -maker Wilco de Schouwer had vroeger een heel andere carrière voor ogen: hij zag zichzelf wel in een bibliotheek werken of als hovenier aan de slag gaan. Nu produceert hij vanuit huis razend populaire spellen voor ouderen met dementie en mensen met een verstandelijke beperking.
“Ik vind het belangrijk dat we als mensen iets terug doen voor de maatschappij. Met mijn spellen maak ik materiaal voor mensen waar weinig middelen voor zijn: mensen die niet voor zichzelf op kunnen komen. Juist deze doelgroep heeft ook recht op goed en passend spelmateriaal. Ik vind het een mooi idee dat ik iets tastbaars achterlaat op deze wereld waar veel mensen iets aan hebben."
"Een nieuw spel ontwikkelen kost veel tijd, ongeveer 1,5 tot 2 jaar. Door verschillende testrondes en prototypes komt er uiteindelijk een prachtig spel
uit. Zo ook het nieuwe Seizoenenspel. Iedereen beleeft de seizoenen, maar toch allemaal op een eigen manier. Door een kennisvraag, een verdiepingsvraag en een belevingsvraag per kaart worden mooie gesprekken op gang gebracht en herinneringen opgehaald."
"Een spel is een investering voor langere tijd en is daarom altijd van uitstekende kwaliteit. Zo kan er gegarandeerd jarenlang intensief spelplezier aan beleefd worden. Een kop koffie over tafel? Geen probleem! Het kan allemaal tegen een stootje. Een nieuw spel moet voelen als een cadeautje: een feest om mee te spelen. De spellen creëren mooie en waardevolle momenten voor de spelers.”
Bekijk ook de website van Wilco, Bureau Edubooks.
Nelly van Nieuwkerk: Het landenspel haalt de leukste herinneringen op
Nelly van Nieuwkerk, de vrouw achter Nevospel, wordt door haar 3-jarige kleindochter Jessley liefkozend ‘knutsel-oma’ genoemd. Die naam heeft ze zonder twijfel verdiend: Nelly is ontzettend creatief en bedenkt het ene na het andere bijzondere spel voor mensen met geheugenproblemen.
“Met mijn spellen probeer ik spelers uit hun isolatie te onttrekken. Al is het maar voor enkele seconden. Het voelt voor mij onnatuurlijk om ouderen met kinderspellen te zien spelen. Ik vind het belangrijk dat ze spellen kunnen spelen met afbeeldingen die hen aanspreken. Door de herkenbare afbeeldingen en foto’s probeer ik herinneringen bij de spelers op te halen en een gesprek uit te lokken."
"De spellen zijn niet alleen goed als geheugentrainers, ze zorgen voor interactie en samenspel. Je kunt ze één op één spelen, maar ook in groepsverband.Winnen is helemaal niet belangrijk, juist niet! Het gaat om het spelplezier dat de speler eruit haalt."
Als ik ouderen zie spelen voel ik me zo dankbaar. Dan denk ik: ‘dit komt van mijn hand’. Mijn spellen zijn mijn trots. Alles is zorgvuldig samengesteld en met veel liefde gemaakt. Zo zijn de kaarten goed afneembaar, omdat ze aan beide zijden gelamineerd zijn, en zijn mijn dobbelstenen van zacht materiaal, zodat iedereen veilig is als een speler niet tegen zijn of haar verlies kan, haha! Het voelt heel goed dat anderen zoveel plezier beleven aan mijn creaties.”
Bekijk ook de website van Nelly, de Spellerie.
Enkele tips uit de workshop Spellen inzetten bij ouderen
- Beperk de groepsgrootte
- Houd rekening met gehoor- en zichtbeperkingen
- Benoem talenten en waarden
- Ga moeilijke thema's niet uit de weg
- Gebruik spelmateriaal voor nieuwe inzichtenover bewoners
- Plaats spelmateriaal zichtbaar in de ruimte zodat bewoners spel kunnen initiëren